კვლევის ისტორია
საქართველოს მყინვარების კვლევა დაიწყო 1860 წელს, პირველ რიგში, საქართველოს სამხედ­რო გზის უსაფრთხოების მიზნით. იმდროინდელი ტექნოლოგიური განვითარების დონის გამო მყინვარების კვლევა მხოლოდ მიწისპირა  დაკვირვებით მიმდინარეობდა, რაც მოითხოვდა დიდ დროს, მნიშვნელოვან რესურსებსა და გამოცდილ მთამსვლელებს. ამრიგად მთლიანობაში ჩატარე­ბული კვლევითი სამუშაოები ძვირადღირებული და სარისკო იყო.
წლების განმავლობაში სხვადასხვა ორგანიზაციის მიერ დიდი მოცულობის სამუშაოები ჩატარ­და  საქართველოს მყინვარების კვლევისათვის, მათ შორის რუსეთის საიმპერატორო გეოგრაფიუ­ლი საზოგადოების მიერ. მოგვიანებით, საბჭოთა პერიოდში, საქართველოს საბჭოთა რესპუბლიკის ჰიდრომეტეოროლოგიის სამსახურმა (ამჟამად, საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურ­ნე­­ობის სამინისტროს გარემოს ეროვნული სააგენტოს ჰიდრომეტეოროლოგიის დეპარტამენტი), ამიერკავკასიის ჰიდრომეტეოროლოგიის ინსტიტუტმა (ამჟამად საქართველოს ტექნიკური უნი­ვერ­სიტეტის ჰიდრომეტეოროლოგიის ინსტიტუტი), მეცნიერებათა აკადემიის გეოგრაფიის ინსტი­ტუტმა (ამჟამად ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ვახუშ­ტი ბაგრატიონის სახელობის გეოგრაფიის ინსტიტუტი) წარმატებით გააგრძელეს ეს სამუშაოებები. 
საქართველოს მყინვარების კვლევაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს მეცნიერებმა: ჰ.აბიხ­მა, ი. ხოძკომ, ნ. დინნიკმა,  ლ. მარუაშვილმა, გ. კურდღელაიძემ, ტ. ლაშხმა, შ. ინაშვილმა, დ. ტაბი­ძემ, თ. დავითაიამ, ვ. მ. კოტლიაკოვმა, ვ. ცომაიამ, ო. დრობიშევმა, რ. გობეჯიშვილმა და მრავალმა სხვამ. 1860-დან 1970-იან წლებში გლაციოლოგიურმა კვლევამ კულმინაციას მიაღწია  და გამოიცა „ყოფილი საბჭოთა კავშირის მყინვარების კატალოგი“ (შემდგომში „კატალოგი“) [1-4]. ეს კატალოგი, მყინვარების თანამედროვე კვლევების ქვაკუთხედი, მოგვიანებით გაციფრულდა და შევიდა მსოფ­ლიო მყინვარების ინვენტარიზაციაში [5].
ტექნოლოგიურმა წინსვლამ გლაციოლოგებს საშუალება მისცა გამოეყენებინათ დისტანციური ზონდირების მეთოდები, დაწყებული აეროფოტოგრაფიით, რაც მოგვიანებით გადაიზარდა მაღა­ლი გარჩევადობის თანამგზავრული გამოსახულებების გამოყენებაში. ამ ინსტრუმენტებმა მკვლე­ვარებს საშუალება მისცა შეესწავლათ მყინვარები დიდ ტერიტორიებზე მეტი სიზუსტით და ეფექ­ტურობით. თუმცა, თვითმფრინავებიდან რეგულარული დაკვირვების წარმოება შეზღუდული იყო ამ მონიტორინგის მაღალი ღირებულების გამო.
გლობალური დათბობა, რომელიც დაიწყო დაახლოებით მე-20 საუკუნის შუა ხანებში, მნიშ­ვნე­ლოვნად იმოქმედა დედამიწის კრიოსფეროზე, კერძოდ გამოიწვია მყინვარების ფართო უკან­და­ხე­ვა. დედამიწის ყველაზე მოწყვლადი მყინვარული რეგიონებია ანდები, ალპები, პირენეები და კავ­კასია. როგორც აღინიშნა, შემდგომი ინოვაციური განვითარება გლაციოლოგიურ კვლევებში და­ფუძ­ნებულია მაღალი გარჩევადობის თანამგზავრების გამოყენებაზე, რომლებიც უზრუნველყოფენ აუცილებელ დროით და სივრცით გარჩევადობას და მყინვარებზე კლიმატის ცვლილების გავლენის დადგენას მაღალი სანდოობით. ამას ადასტურებს კლიმატის ცვლილების სამთავრობათაშორისი პანელის (IPCC) მეცნიერთა და წამყვანი ექსპერტების მიერ ჩატარებული კვლევები კრიოსფეროს სფეროში [6, 7].
ვინაიდან მყინვარები კლიმატის ცვლილების მგრძნობიარე ინდიკატორია, მათი შესწავლა ძალ­­ზედ მნიშვნელოვანია კლიმატის რეგიონალური ცვლილების ტენდენციების დასადგენად. საქართველოში მყინვარების დეგრადაციამ უკვე გამოიწვია მყინვარული წარმოშობის კატას­ტრო­ფული მოვლენები, როგორიცაა ბუბას მყინვარის ნგრევა 2023 წელს, რამაც დიდი ზიანი და ადამია­ნური მსხვერპლი გამოიწვია [8]. მსგავს მოვლენებს ადგილი ჰქონდა მესტიის მუნიციპალიტეტში 2019 წელს და ყაზბეგის მუნიციპალიტეტში 2014 წელს [9], რაც ხაზს უსვამს მყინვარების ინტენსიუ­რი კვლევის აუცილებლობას.
შემდგომი ინოვაციური განვითარება (2010-2025) გლაციოლოგიურ კვლევაში ასოცირდება კვლე­ვებთან, რომლებიც დაფუძნებულია მაღალი გარჩევადობის თანამგზავრების გამოყენებაზე, რომლებიც უზრუნველყოფენ აუცილებელ დროით და სივრცით გარჩევადობას. ამ პერიოდში მყინ­ვარების შესწავლასა და მათზე კლიმატის ცვლილების გავლენის შეფასებაში აქტიურად მონაწი­ლე­ობ­და მკვლევართა ჯგუფი: გიორგი კორძახია, ლარისა შენგელია, გენადი თვაური, მურმან ძაძამია, გიორგი გულიაშვილი, სოფიო ბერიძე, რომელთა  ძალისხმევით გადაიჭრა ზემოაღნიშნული სა­კი­თ­ხები და მიღწეულ იქნა მნიშვნელოვანი შედეგები.
მნიშვნელოვანი ინფორმაციის მიღება არის შესაძლებელი კლიმატის ცვლილების ანალიზის­თვის და  მომავალი ტენდენციების დასადგენად მყინვარების დეგრადაციის დეტალური კვლევით, ვინაიდან მყინვარები, როგორც ამინდის, კლიმატის და ქვეფენილი ზედაპირის მახასიათებელი პროდუქტი, არა მარტო მოწყვლადია კლიმატის ცვლილების მიმართ არამედ უშუალოდ ახასია­თებს კლიმატის მიმდინარე ცვლილებას.
ეროვნულ დონეზე მყინვარების კვლევა საქართველოსთვის მნიშვნელოვან სტრატეგიულ საქ­მიანობას წარმოადგენს. ამ მიზნით ქვეყანაში ბოლო წლებში განახლდა მიწისპირა გლაციოლოგი­ური დაკვირვებების წარმოება. საქართველოს კლიმატის ცვლილების ჩარჩო კონვენციის მეოთხე [10] და მეხუთე ეროვნულ მოხსენებებში პრიორიტეტი მიენიჭა  მყინვარების კვლევებისათვის მა­ღა­ლი გარჩევადობის თანამგზავრული დისტანციური ზონდირების (თდზ) გამოყენებას.  
მიწისპირა დაკვირვებების  და დისტანციური ზონდირების მონიტორინგის კომპლექსურად წარმოება შესაძლებელს ხდის მიღებული იყოს  საიმედო სივრცითი გარჩევადობის მონაცემები
.
პროექტის ბოლო ათწლეულების განმავლობაში საქართველოს   მყინვარების დეგრადაციის კვლევა და „საქართველოს მყინვარების ელექტრონული ატლასის“ შექმნა მთავარი  მიზანია საქარ­თველოს მყინვარების დეგრადაციის ანალიზი თდზ-ის და ისტორიული მონაცემების გამოყენე­ბით, რისი კულმინაცია არის ელექტრონული ატლასის შექმნა. პროექტის მიზნები მოიცავს:
· საქართველოს მყინვარების ძირითადი მახასიათებლების განსაზღვრას სამი ძირითადი ვადი­სათვის: 2010, 2015 და 2020 წწ.
· მყინვარული აუზის დეგრადაციის  დინამიკის რაოდენობრივ შესწავლას.
· დიდი მყინვარების უკანდახევის რაოდენობრივი შეფასებების ჩატარებას.
· მყინვარული აუზების სრული დნობის სავარაუდო თარიღების განსაზღვრას ორი შემთხვე­ვი­სათვის: აუზებისათვის, სადაც არის და სადაც არ არის დიდი მყინვარები.
· „საქართველოს მყინვარების ელექტრონული ატლასის“ შედგენა და საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ჰიდრომეტეოროლოგიის ინსტიტუტის ვებ-პორტალზე ატვირთვა.
საჭირო ბმულები
სტუ-ის ჰიდრომეტეოროლოგიის ინსტიტუტი © 2025. ყველაუფლება დაცულია. ბოლო განახლება 13.07.2025